به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: از روابط عمومی ایمپاسکو، افزایش تقاضا برای موادی چون لیتیوم، کبالت، نیکل و عناصر نادر خاکی، ضرورت بهره گیری از رویکردهای آینده پژوهانه در اکتشاف و مدیریت منابع معدنی را دوچندان کرده است.
علیرضا شهیدی رییس هیات مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در یادداشتی با عنوان «آینده پژوهی در اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی: نقشه راه امنیت مواد خام معدنی» نوشته است: آینده پژوهی به عنوان یک ابزار علمی و سیاستی، امکان شناسایی روندهای کلان، رصد فناوری های نوین، مدیریت ریسک های ژئوپلیتیکی و طراحی سناریوهای آینده را فراهم می‌کند.
در دهه های اخیر، اهمیت مواد معدنی استراتژیک و حیاتی در سطح جهانی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. این مواد نقشی تعیین کننده در توسعه فناوری های نوین از جمله خودروهای برقی، باتری های پیشرفته، صنایع هوا فضا، انرژی های تجدیدپذیر و تجهیزات الکترونیکی (ICT) دارند. وابستگی اقتصادها و صنایع پیشرفته به این منابع موجب شده است که کمبود یا انحصار آن ها تهدیدی جدی برای امنیت اقتصادی و سیاسی کشورها به‌شمار رود.
تحقیقات آینده در زمینه اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی باید بر ادغام فناوری های پیشرفته با شیوه های پایدار تاکید داشته باشد. رویکردهای نوین علوم زمین، از جمله هوش مصنوعی، تصویربرداری فرا طیفی و ژئوفیزیک پیشرفته می‌توانند شناسایی ذخایر پنهان را تا حد زیادی افزایش دهند.
همچنین تحقیقات در مورد بازیابی همزمان عناصر حیاتی از عملیات و باطله های معدنی موجود (مثلا بازیابی عناصر خاکی کمیاب از فسفات‌ها) و همچنین استراتژی های جایگزینی که ممکن است وابستگی به مواد معدنی کمیاب را کاهش دهند، مورد نیاز است. در نهایت، تحقیقات در مورد ریسک ژئوپلیتیکی، تاب آوری زنجیره تامین و پیش بینی تقاضای بلند مدت در هدایت استراتژی های ملی و بین المللی برای تامین مواد معدنی حیاتی در یک اقتصاد جهانی که به سرعت در حال تحول است، حیاتی خواهد بود.
از این رو، اکتشاف و بهره‌برداری هوشمندانه از این منابع، نیازمند رویکردی آینده نگر است. آینده پژوهی با تمرکز بر سناریوسازی، تحلیل روندها و بهره‌گیری از فناوری های نوین، به‌عنوان ابزاری کلیدی در مدیریت منابع معدنی شناخته می‌شود.
در حوزه معدن و اکتشاف مواد حیاتی، آینده پژوهی چند کارکرد اساسی دارد:
1. شناسایی روندهای کلان مصرف: تحلیل تقاضای جهانی برای موادی مانند لیتیوم (افزایش درخواست ۵۹۶ درصدی در بازه زمانی ۲۰۱۸ – ۲۰۰۰)، کبالت (افزایش درخواست ۳۶۱ درصدی در بازه زمانی ۲۰۲۳ – ۲۰۰۰)، نیکل (افزایش درخواست ۲۲۷ درصدی در بازه زمانی ۲۰۲۳ – ۲۰۰۰) و عناصر نادر خاکی و ارتباط آن با تحولات فناوری.
2. رصد فناوری های نوین اکتشاف: بهره‌گیری از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، سنجش ازدور و ژئوفیزیک پیشرفته برای شناسایی ذخایر پنهان (خشکی و دریا).
3. مدیریت ریسک های ژئوپلیتیکی: بررسی وضعیت انحصار تولید در برخی کشورها (مانند چین در عناصر نادر خاکی، گالیم، ژرمانیم و ...) و پیامدهای سیاسی آن.
4. طراحی سناریوهای آینده: پیش‌بینی سناریوهای مختلف در زمینه تغییر قیمت‌ها، ظهور جایگزین ها، محدودیت های محیط زیستی و سیاست‌های تجاری.
5. هدایت سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری: شناسایی مواد معدنی که در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده بیشترین اهمیت را خواهند داشت و کمک به دولت‌ها و بخش خصوصی برای هدایت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اکتشاف و توسعه پایدار ذخایر معدنی (به عنوان مثال آنتیموان، کبالت، نیکل، نقره، مس، گرافیت، لیتیم، تنگستن، گروه پلاتین، فلدسپار و ...).
با توجه به اهمیت فزاینده مواد معدنی حیاتی در اقتصاد و فناوری‌های آینده، استفاده از آینده پژوهی در اکتشاف این منابع ضرورتی انکارناپذیر است. آینده‌پژوهی می‌تواند کشورها را در شناسایی فرصت ها، کاهش ریسک ها، ارتقای توان فناورانه و تدوین راهبردهای پایدار تأمین مواد خام یاری نماید. به‌ویژه برای کشورهایی با ظرفیت های معدنی بالا، بهره‌گیری از این رویکرد می‌تواند به ایجاد مزیت رقابتی، توسعه پایدار و ارتقای امنیت ملی منجر شود.
به طور خلاصه، آینده پژوهی در اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی یک ابزار راهبردی است که امکان پیش‌بینی روندها، کاهش عدم قطعیت ها، شناسایی فرصت ها و مقابله با تهدیدها را فراهم می‌کند و به نوعی نقشه راه امنیت مواد خام معدنی برای کشورها و صنایع معدنی محسوب می‌شود. خوشبختانه در شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو)، آینده پژوهی جزو یکی از اصلی ترین ارکان و الزامات راهبردی شرکت در اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی قرار گرفته است.
