به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: بر اساس مقررات جدید، فروش، عرضه، انتقال یا صادرات گرافیت، فلزات خام و محصولات نیمه تمام به ویژه آلومینیوم و فولاد، به شرکت های ایرانی یا برای استفاده در ایران ممنوع شده است.
همچنین صادرات این مواد از ایران به اتحادیه اروپا نیز تحت ممنوعیت قرار گرفت. این در حالی است که ایران در جمع ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد جهان قرار دارد و از ژانویه تا آگوست ۲۰۲۵ حدود ۱۹.۸ میلیون تن فولاد تولید کرده است؛ رقمی که به دلیل چالش های انرژی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳.۶ درصد کاهش داشته است.
تحریم های جدید تنها به تجارت فیزیکی محدود نمی‌شوند؛ بلکه خدمات مالی، بیمه، کارگزاری و کمک‌های فنی مرتبط با فولاد و سایر فلزات نیز مشمول ممنوعیت شده‌اند. با این حال، برخی کارشناسان معتقدند تأثیر این تحریم ها محدود خواهد بود، چرا که ایران مدت هاست صادرات فولاد به اروپا را متوقف کرده و تمرکز خود را بر بازار‌های منطقه‌ای گذاشته است.
تهدیدی برای زنجیره ارزش فولاد
اتحادیه اروپا علاوه بر تحریم‌های سازمان ملل، تدابیر انسداد دارایی ها را علیه بیش از ۵۰ شخص حقیقی و نزدیک به ۲۰۰ نهاد حقوقی ایرانی بازگردانده است. این اقدامات شامل ممنوعیت فروش، انتقال یا صدور اقلام و خدمات مرتبط با صنایع فلزی، انرژی، نفت و گاز، کشتی سازی، نرم افزار‌های صنعتی و به ویژه فولاد می‌شود.
در حوزه مالی، انتقال وجوه میان مؤسسات اروپایی و بانک های ایرانی یا شعب آنها نیازمند مجوز شده و بانک ها موظف به ثبت دقیق سوابق و گزارش فعالیت های مشکوک هستند. همچنین از اول ژانویه ۲۰۲۶، ارائه خدمات به نفتکش ها و محموله های ایرانی ممنوع خواهد بود و واگذاری کشتی برای حمل یا ذخیره محصولات پتروشیمی نیز مشمول محدودیت است.
در بخش واردات و صادرات، اتحادیه اروپا رسماً تجارت فولاد و فلزات با ایران را ممنوع اعلام کرده و این تصمیم از ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۵ لازم الاجرا شده است. با وجود پیش بینی یک دوره گذار تا اول ژانویه ۲۰۲۶ برای قرارداد‌های قبلی، پس از آن تمامی تحویل ها متوقف خواهد شد. شورای اروپا تأکید کرده که فلزات، به ویژه فولاد، می‌توانند در توسعه برنامه های نظامی و هسته‌ای ایران نقش داشته باشند و از این رو صادرات آنها تهدیدی امنیتی تلقی می‌شود.
فولاد ایران و مسیر‌های جایگزین در بازار آفریقا
در واکنش به تحریم های جدید، فعالان اقتصادی ایران به دنبال مسیر‌های جایگزین برای حفظ صادرات فولاد هستند. رئیس اتاق ایران و آفریقا اعلام کرده که با استفاده از روش های قانونی مانند ثبت شرکت در کشور‌های ثالث و تهاتر کالا، امکان مدیریت صادرات به آفریقا وجود دارد.
آفریقا با جمعیت بیش از ۱.۴ میلیارد نفر، ۵۵ کشور و منابع طبیعی غنی، یکی از بازار‌های جذاب برای صادرات فولاد ایران محسوب می‌شود. حدود ۳۰ درصد معادن جهان، ۶۵ درصد الماس و ۶۰ درصد طلای جهان در این قاره قرار دارد و نرخ رشد اقتصادی در بسیاری از کشور‌های آفریقایی از میانگین جهانی بالاتر است.
در همین زمینه، «محمدصادق مفتح» قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت تأکید کرد که تحریم های اروپا تأثیر چندانی بر صادرات فولاد ایران نخواهد داشت، چرا که عمده مشتریان این صنعت در منطقه حضور دارند و تجارت با آنها همچنان ادامه دارد.
با این حال، «محمود جامساز» اقتصاددان هشدار داد که هم پوشانی تحریم های آمریکا و اروپا، شرایط دشواری را برای اقتصاد ایران رقم خواهد زد. وی با اشاره به افت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در بخش صنعت و معدن، تأکید کرد که فعال سازی مکانیزم ماشه بدون تمهیدات پیشگیرانه، اقتصاد کشور را به سمت بن‌بست واقعی سوق خواهد داد.
روزگار معدن
