درطول سالیان گذشته شاهد بروز حوادث کار بوده‌ایم که سلامت کارگران را به خطر انداخته است. فعالیت در حوزه معدن و صنایع معدنی نیز در رده فعالیت‌های با آسیب‌زایی بالا قرار دارد. برهمین اساس نیز واحد ایمنی، بهداشت و محیط زیست در صنایع و کسب‌وکارهای مختلف شکل گرفته و وظیفه تامین ایمنی افراد را بر عهده دارد. در همین‌حال از سازمان‌های نظارتی نیز انتظار می‌رود بر فرآیند تامین ایمنی و سلامت کارگران، نظارت کافی داشته باشند. بااین‌وجود در سال‌های گذشته شاهد بروز حوادث متعدد در معادن و صنایع بوده‌ایم که سلامت کارگران را نشانه گرفته و امنیت آنها را تهدید کرده است.
حادثه معدن زغال‌سنگ سنگرود در سال 1376 جان 38 نفر و حادثه معدن زغال‌سنگ یورت استان گلستان در سال 1396 جان 43 معدن‌چی را گرفت. دو حادثه یاد شده در رده اتفاقات ناگوار معدنی با تلفات و آسیب بالا هستند. از ابتدای امسال نیز شاهد بروز حوادث متعدد معدنی در کشور بوده‌ایم. حادثه در معدن زغال‌سنگ طرزه جان 6 کارگر را گرفت. حادثه معدن شازند نیز جان 4 کارگر را گرفت و هنوز پیکر کارگر چهارم را با گذشت چند ماه نتوانسته‌اند از زیر آوار بیرون بیاورند.
انتشار گاز و انفجار در معدن زغال‌سنگ معدنجو در طبس در ساعت 21 روز پایانی شهریور ماه 1403 به از دست رفتن جان کارگران بسیاری منتهی شد. براساس آخرین آمارها در این حادثه 52 کارگر، جان خود را از دست دادند. این حادثه را باید با تلفات بسیار بالا و بزرگ‌ترین حادثه معدنی کشور عنوان کرد. براساس آخرین برآوردهای اعلام شده از سوی مقامات رسمی، بی‌توجهی به ایمنی از مهم‌ترین دلایل بروز این حادثه بسیار تلخ بوده است. بروز این حادثه تلخ امکانی را فراهم کرد تا فعالان حوزه صنعت و تولید، مجددا اهمیت ایمنی در کسب‌وکارها را مورد توجه و ارزیابی قرار دهند.
از دست رفتن مداوم جان کارگران در کشور ما بر اثر بروز حوادث ناشی از کار درحالی است که در دنیای کنونی شرکت‌های معدنی و همچنین فعالان در عرصه صنایع معدنی به دنبال آن هستند تا حوادث کار را به صفر کاهش دهند. دست‌یابی به این هدف با بهره‌مندی از فناوری‌های نوین ممکن است. در همین‌حال باید از مدیریت ایمنی، اصلاح فرهنگ و رفتار و تمرکز بر قوانین بهره گرفت.
هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و پهبادها، می‌توانند با جمع‌آوری اطلاعات و پردازش هوشمند آنها در هشداردهی خطرات به کارکنان و انجام اقدامات پیشگیرانه تاثیرگذار باشند. در همین‌حال بهره‌مندی از ربات‌ها، پهبادها و وسایل نقلیه خودران و ....، مخاطرات برای انسان را به حداقل کاهش داد. براساس آمار برآورد می‌شود سالانه بیش از 2 میلیون و 780 هزار نفر بر اثر حوادث رخ‌داده در حین کار، جان خود را از دست می‌دهند. طبق تخمین وزارت کار ایالات متحده، هزینه ناشی از این قبیل حوادث، سالانه برابر 170 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
البته حوادث کار در سال‌های اخیر کاهش یافته است. در همین‌حال برخی کشورها از جمله در اتحادیه اروپا برای ارتقا سطح ایمنی تلاش بسیاری را ترتیب داده‌اند. بااین‌وجود برخی فعالیت‌ها همچنان پرمخاطره هستند.
در ادامه در ایران نیز برای رفع این دست مشکلات در درجه نخست نیازمند همکاری میان وزارت صمت، وزارت کار و رفاه اجتماعی و همچنین دستگاه‌های اجرایی و نظارتی هستیم. در همین‌حال ایجاد سامانه‌ای نظام‌مند برای ثبت به‌روز و نظام‌مند حوادث احتمالی معدنی، ضروری است. در ادامه انتظار می‌رود کارگرانی که در حوزه‌های آسیب‌زا مشغول فعالیت هستند با حمایت‌های قانونی، مالی و انواع معافیت‌ها ازجمله در بخش بازنشستگی همراه باشند.
در همین‌حال باید خاطرنشان کرد که در میان حوادث ناشی از کار، بروز حادثه در معادن زغال‌سنگ در کشور قابل توجه است. فعالان این صنعت از شرایط نامساعد اقتصادی در این حوزه، گلایه‌مند هستند و همین موضوع را به‌عنوان یکی از دلایل در حاشیه قرار گرفتن ایمنی می‌دانند. قیمت‌گذاری دستوری و غیرمنصفانه زغال سنگ یکی از مهم‌ترین مواردی است که از سوی فعالان این صنعت به‌عنوان چالش پیش روی این بخش نام برده می‌شود و سوددهی فعالیت در این حوزه را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
البته قیمت‌گذاری دستوری سیاستی است که در برخی برهه‌های زمانی نتایج مطلوبی هم به‌دنبال داشته اما تداوم اجرای این ابزار به نقطع ضعف صنعت زغال کشور بدل شده است. قیمت گذاری دستوری در بازه های زمانی طولانی مدت باعث تحمیل ضررهای بسیاری به صنعت زغال سنگ و رکود آن شده است. نتیجه اینکه علی رغم اینکه کشور ایران از نظر میزان ذخایر زغال سنگ با 1.3 میلیارد تن ذخیره قطعی، در رتبه ۲۲ جهان قرار دارد، اما از لحاظ میزان تولید با 1.5 میلیون تن تولید سالیانه در رتبه ۴۱ و در میان واردکنندگان زغال سنگ قرار دارد. در همین‌حال این معادن در سال‌های گذشته ازتامین تجهیزات ایمنی و تکنولوژی‌های روز دنیا بی‌نصیب بوده‌اند و حتی با وجود تذکر فعالان این بخش، ارز موردنیاز برای تجهیز این معادن، تامین نشده است. بنابراین باید این‌طور ادعا کرد که ایمنی معادن زغال‌سنگ موضوعی چندوجهی است که به سادگی نمی‌توان از کنار آن عبور کرد.
