به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: معاون اقتصادی استانداری کرمان با اشاره به موقعیت استان کرمان بیان کرد: کرمان با ۱۱.۵ درصد مساحت کشور و ۲۸ شهرستان، بزرگترین استان کشور از لحاظ جغرافیایی به‌شمار می‌رود. طول این استان هزار کیلومتر با دو زون بزرگ معدنی است که این استان را به بهشت معادن ایران مبدل کرده است. باوجود این معادن، استان کرمان ۴۵ تا ۵۰ درصد حقوق معدنی در کشور را پرداخت می‌کند.
امیر حسن‌زاده با تاکید بر این موضوع که البته باید این بهشت معادن را با معدنکاری نسل‌های جدیدتر همراه سازیم، گفت: بسیار ضروری است معدنکاری را به سمت و سوی روش‌های نوین معدنکاری پیش ببریم.
دو اقدام اساسی در حوزه دولتی
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که باید این موضوع را در نظر بگیریم که استان کرمان به یک توسعه نامتوازن دچار شده و بیشتر توسعه‌ها در سیرجان، رفسنجان و زرند اتفاق افتاده است، خاطرنشان کرد: حدود دو سال برای احیای زون ارومیه - دختر دو اقدام ساختاری و اداری را آغاز کرده‌ایم، ابتدا احیای نظام مهندسی دفتر جنوب در حوزه دولتی را ایجاد و فعال کرده و معدنکاری در جنوب را شروع کرده‌ایم. در جنوب استان کرمان حتی تولید شمش طلا را نیز داریم. دوم تعیین تکليف پروانه بهره‌برداری معادن و گواهی کشف است تا براساس ماده ۲۰ آنها را تعیین تکلیف کنیم و به سازمان صمت استان اعلام کردیم که در این زمینه سلیقه‌ای برخورد نکنند.
اولویت سرمایه‌گذاری در پایین‌دست
معاون اقتصادی استانداری کرمان در ادامه با اشاره به این موضوع که در صنایع پایین‌دست نیز برنامه‌هایی در دست اقدام داریم، عنوان کرد: ما به شرکت‌های فعال در استان کرمان توصیه کرده‌ایم که به صنایع پایین‌دست خود ورود پیدا کنند و در این راستا ما نیز آنها را حمایت می‌کنیم و زمین و مجوزهای لازم را به آنها خواهیم داد.
ظرفیت‌های تولیدی صنایع معدنی در استان کرمان
حسن‌زاده با اشاره به واحدهای معدنی فعال در استان کرمان بیان کرد: در کرمان ۱۵ واحد کنسانتره آهن فعالیت دارند که ۳۴ میلیون تن در سال کنسانتره آهن تولید می‌کنند، همچنین در این استان، ۲۳ میلیون تن گندله آهن، ۶ میلیون تن آهن اسفنجی، ۵ میلیون تن شمش فولاد، میلیون تن میلگرد ۱.۵ و ۳۵۰ هزار تن کاتد مس تولید می‌شود.
وی ادامه داد: در گام دوم انقلاب با توجه به تغییر شرایط اقلیمی در کشور و کمبود آب و انرژی باید به سمت صنایع پایین‌دست پیش برویم. برای نمونه در زمینه مس از کاتد می‌توان ۳۰۰ محصول پایین‌دستی تولید کرد. شرکت ملی صنایع مس ایران شاید نتواند خود وارد صنایع پایین‌دستی شود، اما سی‌وی‌سی مس می‌تواند در این زمینه ورود پیدا کند که سرمایه آن در ابتدا ۲۰ میلیارد بود که به ۲۰۰ میلیارد سرمایه رسیده که جا دارد، بالاتر نیز برود تا بتواند با ورود به شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان در این ۳۰۰ حوزه فعالیت داشته باشد. این برنامه در استان در حال پیگیری است. همچنین سی‌وی‌سی فولاد نیز در حال شکل‌گیری است که هنوز نهایی نشده، اما سی‌وی‌سی مس کاملا تشکیل شده است. علاوه بر این ما در استان کرمان دو پارک علم و فناوری وجود دارد که صنایع پایین‌دست را با این دو پارک پیگیری خواهیم کرد.
پیش‌بینی ۳۰ میلیارد تنی ذخایر معدنی در کرمان
معاون اقتصادی استانداری کرمان همچنین با اشاره به ذخایر معدنی در استان کرمان اظهار کرد: ما در شمال استان کرمان حدود ۶ میلیارد تن پروانه ذخایر قطعی و در جنوب استان نیز حدود ۴۰۰ میلیون تن پروانه ذخایر قطعی داریم. البته با اکتشافات جدید حتما به ۱۵ میلیارد ذخایر معدنی با پروانه قطعی نیز خواهیم رسید، حتی با اکتشافات بیشتر می‌توانیم تا ۳۰ میلیارد تن نیز ذخایر معدنی اکتشاف کنیم، زیرا تاکنون ۷ درصد کشور با عمق ۱۰ متر مورد اکتشاف قرار گرفته است. در این راستا حتی سنگ‌های ساختمانی نیز نیاز به اکتشاف دارند. همچنین حدود ۷۰ درصد کرومیت و ۸۰ درصد تیتانیوم کشور در جنوب کرمان واقع شده‌اند. در جنوب استان کرمان ۱۱۴ پروانه بهره‌برداری معادن صادر شده که ۴۷ معدن آن فعال، ۵۱ معدن غیرفعال و ۱۵ معدن نیز با توجه به ماده ۲۰ غیرفعال شده‌اند. همچنین کارخانه کنسانتره تیتانیوم کهنوج را با ظرفیت ۱۳۰ هزار تن با پیشرفت ۹۰ درصدی تا پایان سال یا سه ماه ابتدای سال آینده توسط بخش خصوصی افتتاح خواهد کرد.
زیرساخت‌های جایگزینی معدن به‌جای نفت را مهیا کنیم
حسن‌زاده با اشاره به این موضوع که اگر امروز قصد داریم اقتصاد معدنی را جایگزین نفت کنیم باید ساختارهای آن را نیز مهیا کنیم، گفت: تمام بخش‌های مختلف باید این نگاه را در خود تقویت کنند که کشور از ساختار اقتصاد نفتی به ساختار معدنی برسد که این امر نیز نیاز به حمایت رسانه‌ها دارد. در این راستا نیز پیشنهاد یک ساختار مستقل و حتی یک وزارتخانه جدا در حوزه معدن و صنایع معدنی را ارائه کرده‌ایم که در کنار این ساختار علاوه بر سازمان ایمیدرو، معاونت معدنی وزارتخانه صمت، سازمان زمین‌شناسی، منابع طبیعی، سازمان محیط زیست و حتی گمرک نیز قرار گیرند تا یک ساختار قوی شکل بگیرد. همچنین هنرستان‌هایی در جوار صنعت را باید ایجاد کنیم، ما صنایع بزرگی داریم که با کمبود نیروی کار ماهر روبرو هستند. البته در این راستا آموزش و پرورش این نیاز را احساس نکرده است، یا در دانشگاه‌ها جای برخی رشته‌های معدنی همچنان خالی است؛ بنابراین اگر بخواهیم این ساختار معدنی را شکل بدهیم باید فراتر از وزارتخانه صمت، سایر وزارتخانه‌ها و نهادها را نیز درگیر این موضوع کنیم. اگر اولویت اصلی کشور معدن است، باید این ساختارها را ایجاد کنیم که ما پیگیر این موضوع در استان کرمان هستیم.
واحدهای فرآوری دردست اقدام استان کرمان
وی در ادامه با اشاره به واحدهای فرآوری در دست اقدام در استان کرمان یادآور شد: یک واحد کنسانتره مس با ظرفیت ۲۵ هزار تن در جیرفت توسط بخش خصوصی در دست اقدام است. همچنین یک واحد کنسانتره مس ۱۵ هزار تنی را در دست اقدام داریم. یک واحد کنسانتره طلا در واحد فاریاب با پیشرفت ۹۰ درصدی در حال ساخت است که تا ۶ ماه آینده افتتاح خواهد شد. علاوه بر این یک واحد کنسانتره کرومیت در فاریاب با پیشرفت ۹۵ درصدی آماده افتتاح است. همچنین ۹ کارخانه نیز به تازگی عملیات اجرایی آنها به پایان رسیده و وارد مرحله تولید شده‌اند که اشتغالزایی قابل‌توجهی را به خود اختصاص دادند. این کارخانه‌ها در جنوب استان کرمان راه‌اندازی شدند. البته معادن ما در جنوب استان کوچک مقیاس هستند، اما با همین معادن صنایع معدنی خوبی شکل گرفته‌اند.
کشاورزی را فدای معدن نمی‌کنیم
معاون اقتصادی استانداری کرمان در ادامه تاکید کرد: البته ما هیچگاه در جنوب استان کرمان کشاورزی را فدای معدن نخواهیم کرد، در این راستا جیرفت به هند ایران معروف است و باید این نگاه را در استان تقویت کنیم که کرمان هم بهشت معادن و هم بهشت کشاورزی است. جنوب کرمان سالی ۵ میلیون تن محصولات کشاورزی دارد که برخی از آنها بازار صادراتی در کشورهای cis دارند.
حسن‌زاده افزود: در زمینه معدن و صنایع معدنی در جنوب کرمان پذیرای سرمایه‌گذاری‌های بیشتر هستیم البته به این شرط که این سرمایه‌گذاری‌ها همراه با فرآوری باشند.
برگزاری دوره‌های آموزشی
وی همچنین خاطرنشان کرد در جنوب استان کرمان بحث آموزش‌های معدنی را آغاز کرده‌ایم برای نمونه چهار دوره آموزش عملیات اپراتوری حفاری را با همکاری ایمیدرو برگزار کرده‌ایم، برای دوره جدید نیز فراخوان داده‌ایم. به دو دلیل این آموزش‌ها را پیگیری کردیم، یکی اینکه جوانان این منطقه را توانمند کنیم که خود کار را به دست بگیرند؛ دوم در راستای برطرف کردن مشکل معارضین محلی گامی برداشته باشیم، زیرا وقتی خود آنها آموزش دیده باشند، دیگر مزاحمتی برای معدنکاری ایجاد نخواهند کرد. درخصوص شمال استان نیز صنایع پایین‌دستی به‌ویژه در حوزه مس در دستور کار است.
بی‌توجهی به پدر معادن استان کرمان
معاون اقتصادی استانداری کرمان همچنین با تاکید بر این موضوع که پدر معادن در استان کرمان زغال‌سنگ است، بیان کرد: حوزه زغال‌سنگ در این استان به فراموشی سپرده شده، درحالی‌که همراه زغال‌سنگ عناصر نادر خاکی نیز پیدا می‌شود. ما زغال‌سنگ حرارتی خوبی در این استان داریم که کشور پاکستان از این زغال‌سنگ استقبال بسیار خوبی به عمل آورده است. متاسفانه شرکت‌های داخلی زغال‌سنگ به‌دلیل اختلاف قیمت زغال‌سنگ وارداتی و داخلی ورشکست شدند. با توجه به این موضوع که بیشترین تولید و مصرف مربوط به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است، از این‌رو مذاکره‌هایی با وزیر کار داشته‌ایم. همچنین با پاکستان و هند نیز باید وارد مذاکره شویم.
وی افزود: در کرمان ۱۵ محدوده زغال سنگ داریم که ۱۰ محدوده فعال آن مربوط به بخش خصوصی است. این حوزه ظرفیت خوبی برای سرمایه‌گذاری دارد، یکی از بحث‌هایی که شرکت زغال‌سنگ پیگیری می‌کند، آن است که این ۱۵ محدوده را به‌صورت راهبری به شرکت‌ها بدهد. یکی از ویژگی‌های زغال‌سنگ کرمان، گوگرد پایین آن است که صنایع از این زغال‌سنگ استقبال خوبی می‌کنند.
سرمایه‌گذاری در کرومیت اسفندقه
حسن‌زاده همچنین خاطرنشان کرد: در معادن کرومیت اسفندقه نیز سرمایه‌گذاری انجام داده‌ایم. در کرمان سه شهر اسفندقه، فاریاب و منوجان دارای معادن کرومیت هستند که بهترین و پرعیارترین آنها اسفندقه است. مالکیت این شرکت‌ها متعلق به صندوق بازنشستگی فولاد است. در این راستا سرمایه‌گذاران می‌توانند ورود پیدا کنند. البته این منطقه تنها کرومیت ندارد، بلکه یک منطقه پلی‌متال شامل طلا، مس و ... نیز می‌شود.
وی همچنین در ادامه افزود: محدوده کرومیت اسفندقه متعلق به شهرستان ارزوئیه است. جاده متصل به این معدن در حال باز شدن است. شرکت معادن اسفندقه ۱۲۰۰ کیلومتر بود که با ماده ۲۰ خلعیت شد و در مزایده ۸۰۰ کیلومتر شده است. اگر این شرکت کار نکند دوباره با ماده ۲۰ مساحت بیشتری را از دست خواهد داد. این امر انگیزه شده که کار را با جدیت دنبال کند.
۱۵ سنگ نیمه‌قیمتی در کرمان
معاون اقتصادی استانداری کرمان همچنین با اشاره به سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در این استان عنوان کرد: ۱۵ سنگ نیمه‌قيمتی در استان کرمان وجود دارد. در دنیا ۱۲۰۰ دلار گردش مالی گوهرسنگ‌هاست که ۸۰ میلیارد دلار این گردش مالی مربوط به سنگ‌های رنگی است. ما در این حوزه در کشور کاری انجام نداده‌ایم. البته در کرمان در این حوزه اقداماتی را آغاز کرده‌ایم که جای سرمایه‌گذاری بیشتری نیز دارد. گارنت سبز (باغ برج کرمان)، فیروزه شهر بابک (متعلق به شرکت ملی مس)، آمیتیس، عقیق و... جزو سنگ‌های نیمه‌قمیتی این استان به‌شمار می‌روند. در این راستا با همکاری ایمیدرو دوره‌های آموزش گوهرتراشی را در سیرجان و شهر بابک برگزار کردیم. همچنین امسال میزبان دومین مسابقات گوهرتراشی در کرمان بودیم. در کرمان حوزه گوهرتراشی را معدن خانگی نامگذاری کرده‌ایم، زیرا تجهیزات آن به‌راحتی و با سرمایه پایین در خانه قابل نصب است و ارزش‌افزوده بالایی دارد. بازار گوهرسنگ در دنیا بازار بسیار خوبی دارد و این حوزه در ایران جای سرمایه‌گذاری بالایی دارد که همچنین نیاز به آب، برق و گاز ندارد. به شرکت ملی مس که طلا، نقره و فیروزه دارد، پیشنهاد تولید داده‌ایم، اما این حوزه همچنان مغفول مانده است.
حرکت به سمت ارزش‌افزوده بیشتر
حسن‌زاده همچنین با اشاره به این موضوع که با توجه به کمبود آب و ناترازی انرژی باید به سمت تولید پایین‌دست حرکت کنیم، افزود: تولید در پایین‌دست ارزش‌افزوده بالاتری دارد، در زمینه فولاد ما ۲۰ سال آینده دیگر نباید تنها شمش تولیدکنیم، بلکه باید به سمت تولید فولاد آلیاژی پیش برویم، اگر هم‌اکنون این سرمایه‌گذاری را انجام ندهیم، عقب می‌مانیم. ما باید به این سمت پیش برویم که خدمات فناورانه با ارزش‌افزوده بالا را به فروش برسانیم. ما هم‌اکنون در استان کرمان با دید سرمایه‌گذاری با ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر گام برداشته‌ایم تا منابع را هدر ندهیم.
تعامل دانشی استان کرمان با کشورهای همسایه
معاون اقتصادی استانداری کرمان همچنین در زمینه تعامل دانش استان کرمان با سایر کشورها یادآور شد: نخستین شرکت کرمانی با کشور افغانستان وارد تعامل شده و در آنجا محدوده‌هایی را در اختیار گرفته و نخستین آزمایشگاه معدنی را در کابل ایجاد کرده است. همچنین در آفریقا در کشور نیجریه شرکت‌های کرمانی ۱۲ محدوده معدنی را در اختیار گرفتند و اولین آزمایشگاه معدنی را راه‌اندازی کردند و در این راستا آفریقایی‌ها ۶ ماه در کرمان آموزش اپراتوری آزمایشگاه را دیدند بنابراین ضروری است که به سمت صادرات دانش فنی پیش برویم ما باید رفرنس معدنی منطقه باشیم و کشورهای همسایه، دانش خود را از ما بگیرند.
راه‌اندازی کنسرسیوم مهارت
حسن‌زاده در ادامه تاکید کرد: ما باید دو اقدام اساسی در کشور انجام بدهیم، یکی اینکه موضوع اکتشافات را گسترش بدهیم و پس از اکتشاف صنایع پایین‌دستی را تقویت کنیم. البته در کنار آن باید نیروی ماهر نیز تربیت کنیم، در این راستا در استان کرمان کنسرسیوم مهارت را آغاز کردیم که این کار را با ۱۲ شرکت معدنی خودرویی، مس، زغال‌سنگ، قطعه‌سازان و شرکت‌های کوچک و متوسط شروع کردیم. در کرمان ۶ مرکز آموزشی داریم که از آنها برای آموزش دعوت به عمل آوردیم و تعداد شرکت‌ها را در این کنسرسیوم مهارت به ۴۹ شرکت رساندیم. در کنسرسیوم مهارت از ظرفیت فنی و حرفه‌ای استفاده کردیم تا فنی و حرفه‌ای را به سمت نیاز این صنایع سوق بدهیم. در این راستا با توجه به محدودیت‌های فنی و حرفه‌ای در حوزه مالی، خود شرکت‌ها کمک حال این آموزش‌ها شده‌اند. برخی شرکت‌ها خود کارگاه‌های آموزشی داشتند که این کارگاه‌ها را با هم به اشتراک گذاشته‌اند.
کرمان، قطب سرمایه‌گذاری خورشیدی در ایران
وی در پاسخ به خبرنگار پیام‌آوران معدن و فولاد که در زمینه ایجاد نیروگاه خورشیدی چه اقدامی انجام داده‌اید، بیان کرد: در زمینه سرمایه‌گذاری دو مشکل زیرساخت‌ها و تامین مالی را داریم. در حوزه زیرساخت‌ها مشکل ما تامین برق و گاز است. استان کرمان با ۱۸۰ مگاوات تولید برق خورشیدی رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است و ۱۲۰۰ مگاوات انرژی خورشیدی در حال ساخت است که در چشم‌انداز کرمان ۱۰ هزار مگاوات انرژی خورشیدی قابل پیش‌بینی است.
حسن‌زاده افزود: نخستین شهرک انرژی خورشیدی را در راور کرمان قرار دارد که با وجود موقعیت مناسب آن ۷۰۰ هزار زمین احصا شده است و از ۱۰۰ کیلووات به بالا افراد و شرکت‌ها می‌توانند در این راستا سرمایه‌گذاری کنند. طرح دیگر ایجاد نیروگاه خورشیدی در جوار صنایع است که در این راستا مثل سرچشمه و میدکو و گل‌گهر این کار را شروع کردند. در انرژی خورشیدی تنها با یک مجوز محیط زیست می‌توان نیروگاه ایجاد کرد. سرمایه‌گذار نیز می‌تواند انرژی خورشیدی را تولید و به بورس انرژی بفروشد. انرژی خورشیدی در کرمان تبدیل به یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاری در این استان شده است. البته انرژی خورشیدی در صنایع کوچک و متوسط بیشتر کاربرد دارد، از این‌رو صنایع بزرگ می‌توانند به این حوزه ورود کنند و انرژی خود را به شبکه بفروشند و برق مورد نیاز خود را از شبکه دریافت کنند.
معاون اقتصادی استانداری کرمان همچنین در پاسخ به این پرسش که شرکت‌ها تا چه اندازه از شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده می‌کنند، گفت: این در عمل از سوی شرکت‌های بزرگ اتفاق نیفتاده است که ما در حال پيگيري این موضوع هستیم. دوم از طریق سی‌وی‌سی شرکت‌ها می‌توان از شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کرد. مديران صنایع به اهمیت این موضوع نرسیده‌اند.
حسن‌زاده همچنین افزود: باید باطله‌ها مورد توجه قرار گیرند، چراکه باطله‌ها معادن دوم محسوب می‌شوند و خطرات زیست‌محیطی نیز به همراه ندارند و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این زمینه پیش‌قدم شوند.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که طرح‌های توسعه شرکت‌های معدنی آیا بهتر نیست به سمت و سوی دیگری سوق داده شود عنوان کرد: طرح‌های توسعه‌ای مربوط به سال‌های گذشته بوده است. پیشنهاد ما این است که این شرکت‌ها به سمت تولیدات دیگری پیش بروند و بهتر است به سمت صنایع بالادست و اکتشاف یا صنایع پایین‌دست پیش بروند تا در آینده خود را نجات بدهند. در این راستا شرکت گل‌گهر و شرکت ملی مس سرمایه‌گذاری‌های خود را تغییر دادند.
وی در پاسخ به این پرسش درباره شرکت روی راور و شرکت مس باهنر عنوان کرد: شرکت سرب و روی راور دچار یک مشکل زیست‌محیطی است که در حال برطرف کردن این مشکل هستیم تا با حضور رئیس‌جمهور مشکل این محدوده حل شود. همچنین درخصوص مس باهنر که یک شرکت پایین‌دست کاتد است که ظرفیت خوبی دارد، اما در حال حاضر با ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت خود کار می‌کند. مشکل این شرکت تامین کاتد است که باید از بورس کالا خریداری کند که به‌دلیل عرضه پایین قادر به خریداری نیست. پیشنهاد ما این بود که شرکت ملی مس سهامدار این مجموعه شود تا بتواند خارج از بورس این شرکت را تامین کند یا حق العمل‌کاری به این شرکت کاتد بدهد و راه‌حل سوم اینکه مس باهنر خود به سمت معدنکاری و تولید کاتد پیش برود. البته ملی مس چندان راغب این کار نیست. در هر صورت ما هیچ شرکتی را نمی‌توانیم مجبور به سرمایه گذاری بکنیم.
معاون اقتصادی استانداری کرمان همچنین در پاسخ به این پرسش که بحث واگذاری زغال‌سنگ به صدر تامین تا چه اندازه جدی است، تصریح کرد: صدر تامین در طبس موفق بود اگر در این راستا زنجیره تامین تا مصرف زغال که شرکت ذوب آهن اصفهان است در کنار هم قرار بگیرند این مشکلات حل خواهد شد اما با تغییر دولت مدیر صندوق تغییر کرد. اما در کل این پیشنهاد می‌تواند به نفع کشور است.
اقداماتی در زمینه صادرات
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که در زمینه صادرات چه اقداماتی انجام داده‌اید، تصریح کرد: ما با کشورهای مختلف وارد مذاکره شدیم برای نمونه با تغییر پایتخت کشور اندونزی (جاکارتا) رایزنی‌های را انجام داده‌ایم. در کل کار چندان جدی در زمینه بازاریابی صورت نگرفته است، هرچند وظیفه حاکمیت نیست که به بازاریابی ورود پیدا کند، ولی باید به فکر بازارهای خارجی بود.
برگزاری شوروم سنگ‌های ساختمانی
معاون اقتصادی استانداری کرمان در ادامه با تاکید بر این موضوع که با وجود سنگ‌های ساختمانی بسیار در کشور ما حتی یک شوروم کشوری در این زمینه نداریم، گفت: ما با صادرکنندگان سنگ صحبت کردیم که در بنیاد مستضعفان کرمان یک شوروم بزرگ سنگ ساختمانی راه‌اندازی کنیم و با توجه به نزدیکی به بندرعباس و کریدور ریل شمال به جنوب تا بتوانیم یک نمایشگاه دائمی سنگ ساختمانی برای کشور برگزار کنیم.
حسن‌زاده همچنین در پایان تاکید کرد: ما در کرمان به سمت صنایع آب‌بر همانند ساخت شیشه نمی‌رویم. در زمینه مشکل آب نخست باید بهره‌وری کشاورزی را افزایش بدهیم، دوم تصفیه آب‌های غیرمتعارف انجام بدهیم و از پسماندهای آب استفاده کنیم؛ سوم انتقال آب خلیج فارس را داشته باشیم. در حوزه برق نیز باید به سمت ایجاد نیروگاه خورشیدی گام برداریم. در زمینه گاز نیز باید مصرف خانگی را بهینه کنیم که راهکارهای این مسائل را می‌توان به شرکت‌های دانش‌بنیان جوان در کشور سپرد.
