به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: در سالی که گذشت، جهان شاهد یک نقطه عطف قابل تأمل بود؛ درحالی که صنعتی شدن، توسعه اقتصادی و گسترش فناوری، عطش جهانی برای انرژی را ۲ درصد افزایش داد و به رکورد تاریخی تقریباً ۵۹۲ اگزاژول رساند، ترکیب این انرژی در حال یک دگرگونی تدریجی اما معنادار است.
این افزایش تقاضا که نمودی از پویایی اقتصاد جهانی است، با رشد ۷درصدی سوخت های غیر فسیلی همراه بود که سهم آن‌ها در سبد انرژی جهانی را به ۱۳.۵ درصد رساند و نشانه ای روشن از شتاب گیری گذار به سوی آینده ای پاک تر بود. با وجود این، ستون های اصلی سیستم انرژی جهان همچنان بر سوخت های فسیلی استوارند؛ نفت، زغال سنگ و گاز طبیعی مجموعاً ۸۶.۷ درصد از نیازهای انرژی جهانی را در سال گذشته تأمین کردند.
در این میان، نفت با سهمی ۳۳.۶ درصدی همچنان پیشتاز است و پس از آن، زغال سنگ با ۲۷.۹ درصد و گاز طبیعی با ۲۵.۲ درصد قرار دارند. ایالات متحده نیز با تولید تقریباً یک پنجم نفت جهان، جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ ترین تولیدکننده حفظ کرد، درحالی که قیمت ها با وجود کاهش جزئی، همچنان به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی و محدودیت های عرضه، به‌مراتب بالاتر از دوران پیش از همه‌گیری باقی ماندند.
در ادامه این روند، مصرف زغال سنگ، به‌رغم نگرانی های زیست محیطی، به‌ویژه در اقتصادهای نوظهور که تقاضای صنعتی همچنان قدرتمند است، افزایش یافت. در مقابل، نقش این سوخت در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته، به لطف جایگزینی با انرژی های تجدیدپذیر و گاز طبیعی در تولید برق، به‌تدریج در حال کاهش است.
این تحول نشان می‌دهد مسیر گذار انرژی در نقاط مختلف جهان با سرعت‌ها و اولویت‌های متفاوتی دنبال می‌شود. در همین حال، چشمگیرترین رشد در بخش انرژی های تجدیدپذیر مشاهده شد که به‌طورکلی ۷ درصد گسترش یافتند. انرژی های بادی و خورشیدی با رشد ترکیبی خیره‌کننده ۱۶ درصدی، این موج انرژی پاک را رهبری کردند و در جایگاه سریع ترین منابع در حال رشد انرژی در جهان قرار گرفتند. به‌طور خاص، انرژی خورشیدی برای دومین سال متوالی، بزرگ ترین منبع تولید برق جدید بود و به‌تنهایی در سال ۲۰۲۳ بیش از دو برابر زغال سنگ، برق جدید تولید کرد.
انرژی هسته‌ای نیز با تأمین ۵.۲ درصد از انرژی جهانی، نقش مکمل خود را ایفا کرد، اما جهش سریع انرژی های تجدیدپذیر، به‌ویژه بادی و خورشیدی عامل اصلی کند شدن رشد مصرف سوخت های فسیلی بود. با وجود رشد کم سابقه ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر، به‌ویژه منابع بادی و خورشیدی، مجموع انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۳، به‌دلیل کاهش کند مصرف سوخت های فسیلی در بخش‌هایی خارج از تولید برق، تنها با اندکی افزایش به رکوردی تازه رسید.
از منظر منطقه‌ای، حوزه آسیا و اقیانوسیه با پیشرانی ۶۸ درصد از رشد تقاضای جهانی انرژی، شتاب اقتصادی و صنعتی شدن این منطقه را به نمایش گذاشت. این رشد به‌ویژه در بخش برق، که با گسترش زیرساخت‌های هوش مصنوعی و افزایش نیاز به سیستم‌های سرمایشی تقویت می‌شد، از رشد کلی تقاضای انرژی پیشی گرفت و گذار به سمت الکتریکی سازی را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های کلیدی این دوران برجسته ساخت. حتی با وجود خشکسالی هایی که منجر به کاهش تولید برق آبی در سال ۲۰۲۳ شد، انعطاف‌پذیری و رشد ظرفیت‌های جدید بادی و خورشیدی این کمبود را جبران کرد و مسیر انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش نیرو را به سمت یک تغییر مثبت سوق داد. پیش بینی ها حاکی از آن است که با فراتر رفتن ظرفیت های جدید تجدیدپذیر از رشد تقاضا، انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش برق جهانی وارد یک مسیر کاهشی پایدار خواهد شد.
در نهایت، سال ۲۰۲۴ به‌عنوان سالی نمادین در تاریخ انرژی ثبت شد؛ سالی که تضاد بین ثبت رکوردهای جدید تقاضا و پیشرفت هم‌زمان در گذار به انرژی پاک را به‌وضوح به تصویر کشید. اگرچه سوخت‌های فسیلی همچنان بر ترکیب انرژی مسلط هستند، اما با رقابت فزاینده‌ای از سوی منابع تجدیدپذیرِ در حال گسترش سریع روبرو شده‌اند.
این تقابل، آینده‌ای را ترسیم می‌کند که در آن، چشم‌انداز انرژی جهان نه‌تنها توسط پیشرفت‌های فناورانه، بلکه توسط موازنه حساس بین رشد اقتصادی مناطق مختلف و ضرورت مطلقِ کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی شکل خواهد گرفت و این رویارویی، داستان اصلی دهه آینده خواهد بود.
