به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: در واقع همین ویژگی ها، آلومینیوم را به یکی از مواد اولیه اصلی در تولید خودروهای الکتریکی، پنل های خورشیدی، خطوط انتقال برق و احداث ساختمان های سبز بدل کرده است.
براساس برآورد موسسه بین المللی آلومینیوم، تقاضای جهانی برای این فلز تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۵ افزایش خواهد یافت؛ رشدی که عمدتا ناشی از توسعه فناوری های مرتبط با انرژیهای پاک خواهد بود. با این حال، هم زمان با توسعه بازار، توجه به میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تولید آلومینیوم نیز افزایش یافته است.
فرایند ذوب آلومینیوم یکی از انرژی برترین فرایندهای صنعتی به شمار می‌رود و در حال حاضر کاهش کربن تولیدی در ساخت این فلز، به هدفی مشترک برای کشورها و صنایع تولیدی مختلف تبدیل شده است.
جهش قیمت آلومینیوم به بالاترین میزان سه سال اخیر در بازار جهانی
قیمت آلومینیوم در روز ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ به حدود دو هزار و ۸۰۰ دلار در هر تن رسید که بالاترین میزان طی سه سال گذشته محسوب می‌شود. این افزایش قیمت، بازتابی از نگرانی‌های روند عرضه و رشد فزاینده حجم تقاضا برای آن در بخش‌های مرتبط با انرژی های پاک از جمله خودروهای الکتریکی، انرژی های تجدیدپذیر و ساخت‌وساز است.
کمبود انرژی در چین، موجب کاهش تولید شمش آلومینیوم شده و وضع مقررات سخت‌گیرانه زیست‌محیطی نیز محدودیت های جدیدی بر نیروگاه‌های زغال سنگ در برخی کشورهای جهان تحمیل کرده است. از سوی دیگر، ناآرامی‌ها در گینه که بیش از ۴۵ درصد بوکسیت چین را تامین می‌کند، نگرانی‌هایی را درباره تداوم اختلال در زنجیره جهانی تامین این ماده اولیه ایجاد کرده است. در عین حال، موجودی انبارهای آلومینیوم تحت نظارت بورس «LME» به پایین‌ترین سطح خود از سال ۲۰۲۱ رسیده که نشانه‌ای از محدود شدن دسترسی به این فلز در بازار است.
به گفته تحلیلگران موسسه تحقیقاتی «BloombergNEF»، حجم عرضه فعلی آلومینیوم دیگر پاسخ‌گوی موج تقاضای ایجاد شده ناشی از توسعه انرژیهای پاک نیست. این تحلیلگران تاکید کردند که مصرف آلومینیوم در بخش انرژیهای خورشیدی، خودروهای الکتریکی و خطوط انتقال برق با سرعتی بیش از ظرفیت تولید این فلز در مقیاس جهانی در حال افزایش است. رشد اخیر قیمت‌ها همچنین نشان می‌دهد تمایل سرمایه‌گذاران به سمت سرمایه‌گذاری در تولید آلومینیوم کم‌کربن و یا سبز افزایش یافته است.
براساس آمارهای منتشر شده، تقاضا برای آلومینیوم کم‌کربن در صنایع خودروسازی، ساختمان‌سازی و انرژیهای تجدیدپذیر در اروپا و آمریکای شمالی فراتر از حجم عرضه فعلی این فلز بوده است.
تعدادی از کارشناسان معتقدند قیمت‌های بالاتر از دو هزار و ۵۰۰ دلار به ازای هر تن می‌تواند تمایل برای سرمایه گذاری در توسعه بازیافت و توسعه واحدهای ذوب آلومینیوم مبتنی بر انرژیهای تجدیدپذیر را به ویژه در کشورهایی نظیر کانادا، نروژ و کشورهای حاشیه خلیج فارس افزایش دهد.
با این حال، این روند افزایشی در حجم تقاضا برای آلومینیوم چالشی بنیادین را نیز در این صنعت برجسته می‌کند و آن اینکه چگونه می‌توان بین اهداف گذار به انرژی های تجدیدپذیر و امنیت منابع تامین این فلز سبک یک تعادل برقرار کرد.
گسترش استفاده از آلومینیوم در بخش های مرتبط با انرژیهای پاک
به دلیل وزن کم آلومینیوم، این فلز نقشی کلیدی در کاهش مصرف انرژی دارد. در خودروها و کامیون‌های الکتریکی که از فلز آلومینیوم بیشتری در تولید آن‌ها استفاده می‌شود، امکان پیمایش مسافت بیشتر به دلیل مصرف کمتر انرژی وجود دارد. براساس گزارش انجمن آلومینیوم آمریکا، در ساخت خودروهای الکتریکی مدرن به طور میانگین ۳۰ تا ۴۰ درصد آلومینیوم بیشتری نسبت به خودروهای با موتور احتراق داخلی استفاده می‌شود.
صنعت خودروسازی تنها بخشی نیست که از آلومینیوم در مقیاس گسترده استفاده می‌شود. در همین رابطه، به منظور راهاندازی یک مزرعه خورشیدی با ظرفیت تولید برق یک مگاوات، به طور متوسط حدود ۴۰ تن آلومینیوم برای ساخت فریم، پایه‌ها و سیم‌کشی پنل‌های خورشیدی نیاز خواهد بود. ترانسفورماتورها و خطوط انتقال شبکه‌های برق نیز در بلندمدت به استفاده از آلومینیوم متکی هستند.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای زیست‌محیطی این فلز، قابلیت بازیافت بالای آن است. در همین راستا، برای تولید آلومینیوم بازیافتی تنها به حدود ۵ درصد انرژی مورد نیاز برای تولید آلومینیوم اولیه نیاز است. با این حال، سهم بازیافت از تولید جهانی آلومینیوم هنوز تنها حدود ۳۶ درصد است.
براساس برآوردهای شرکت «IMARC Group»، ارزش بازار آلومینیوم کم‌کربن در سال ۲۰۲۴ معادل ۱۹٫۳ میلیون تن بوده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۳ این میزان به ۲۷٫۷ میلیون تن برسد؛ رشدی سالانه معادل ۳٫۷ درصد که هم‌راستا با روند سرمایه‌گذاری جهانی در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر است.
سلطه چین بر بازار جهانی آلومینیوم و اختلالات در زنجیره تامین این فلز
چین با تولید بیش از ۴۰ میلیون تن آلومینیوم اولیه در سال معادل حدود ۶۰ درصد عرضه جهانی آن، بازیگر اصلی این صنعت جهانی محسوب می‌شود. این کشور علاوه بر ظرفیت بالای ذوب و فرآوری، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مواد اولیه صنعت آلومینیوم همچون بوکسیت نیز به شمار می‌رود.
براساس آمار، حجم صادرات بوکسیت از گینه به چین در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۵ درصد افزایش یافت و این کشور را به بزرگ‌ترین صادرکننده بوکسیت جهان تبدیل کرد؛ ماده‌ای که خوراک اصلی شبکه عظیم ذوب آلومینیوم در چین محسوب می‌شود.
در سطح جهانی، تولید آلومینیوم اولیه طی سال‌های اخیر از مرز ۷۰ میلیون تن فراتر رفته است اما میزان انتشار کربن در مناطق مختلف که این فلز تولید شده، تفاوت چشمگیری دارد.
در واحدهای ذوب مبتنی بر زغال‌سنگ که در بخش‌هایی از چین فعال هستند، میزان انتشار کربن از محل تولید آلومینیوم بسیار بالاتر از واحدهای ذوب و فرآوری مبتنی بر انرژیهای تجدیدپذیر است. در مقابل، تولیدکنندگان در نروژ، ایسلند و کانادا با استفاده از برق نیروگاه‌های برق‌آبی، آلومینیومی با میزان انتشار کمتر از چهار کیلوگرم دی‌اکسیدکربن به ازای هر کیلوگرم از این فلز تولید می‌کنند. این رقم بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی ۱۶٫۷ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن به ازای هر کیلوگرم آلومینیوم تولید شده است.
تولید آلومینیوم به روش‌های سنتی و مشکل انتشار بالای کربن
تولید آلومینیوم به روش‌های سنتی و متداول، یکی از انرژی‌برترین فرایندهای صنعتی در جهان محسوب می‌شود. براساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، تولید آلومینیوم حدود ۲ درصد از کل انتشار دی‌اکسیدکربن جهانی ناشی از تولید مواد اولیه را به خود اختصاص می‌دهد.
در پاسخ به این چالش، تولیدکنندگان بزرگ آلومینیوم در حال حرکت به سوی استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و مواد اولیه بازیافتی هستند تا کربن تولیدی خود را کاهش دهند. شرکت «Norsk Hydro» که از جمله پیشروان این روند گذار به شمار می‌رود، میزان کربن تولیدی خود را به ازای هر کلوگرم آلومینیوم تنها سه کیلوگرم دی‌اکسید کربن اعلام کرده است.
برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد اگر تمامی واحدهای ذوب از انرژی های تجدیدپذیر استفاده کنند، انتشار سالانه جهانی آلومینیوم می‌تواند تا ۴۰۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن، رقمی معادل انتشار کربن ۱۰۰ نیروگاه زغال‌سنگ به صورت سالانه کاهش یابد. ناگفته نماند افزایش ظرفیت بازیافت قراضه آلومینیوم نیز نقش بسزایی در کاهش انتشار کربن تولیدی در فرایند ساخت این فلز دارد.
در همین رابطه، انتظار می‌رود نرخ بازیافت در اروپا تا سال ۲۰۳۰ نسبت به سال ۲۰۲۵ حدود دو برابر افزایش پیدا کند. طبق ارزیابی شرکت «IMARC Group»، در صورت بازیافت کامل قراضه آلومینیوم در سطح جهان، مصرف انرژی کل در این صنعت تا ۶۰ درصد کاهش را تجربه خواهد کرد.
مزیت‌های تولید آلومینیوم کم‌کربن برای آلومینیوم‌سازان چه خواهد بود؟
در حال حاضر فلز آلومینیوم یکی از مهم‌ترین کالاها و فلزات پایه در اقتصاد جهانی به شمار می‌رود. ارزش بازار جهانی این فلز در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۹۰ میلیارد دلار برآورد شده است و انتظار می‌رود این روند صعودی تا سال ۲۰۳۰ با شیبی ملایم همچنان ادامه پیدا کند.
براساس پیش‌بینی انجمن بین‌المللی آلومینیوم، در بازه زمانی ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ حدود ۹۳ درصد از رشد تقاضای جهانی آلومینیوم به سه منطقه آسیا (به ویژه چین)، اروپا و آمریکای شمالی اختصاص خواهد داشت. این روند، بازتابی از گسترش صنایع، توسعه زیرساخت‌های مرتبط با انرژیهای تجدیدپذیر و رشد سریع تولید خودروهای الکتریکی در این مناطق است.
از منظر بالاترین سهم تقاضای آلومینیوم در بخش‌های مختلف، بیشترین افزایش تقاضا مربوط به بخش حمل‌ونقل است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۱٫۸ میلیون تن رشد را به ثبت برساند. پس از آن، بخش برق با ۵٫۲ میلیون تن، ساختمان با ۴٫۶ میلیون تن و بسته‌بندی با ۳٫۳ میلیون تن در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
رشد قابل توجه تقاضای آلومینیوم در بخش حمل‌ونقل را عمدتا می‌توان به افزایش ظرفیت تولید و نرخ نفوذ خودروهای الکتریکی در بازار جهانی نسبت داد؛ این در حالی است که افزایش تقاضای آلومینیوم در بخش برق، بیش از همه ناشی از رشد سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی خورشیدی و سایر منابع انرژی تجدیدپذیر به شمار می‌رود.
در بخش تولید خودروهای الکتریکی پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰، حجم تقاضا برای آلومینیوم حدود ۶۳ درصد تقاضای این فلز را تنها در بخش حمل‌ونقل به خود اختصاص دهد که معادل افزایش ۷٫۴ میلیون تن مصرف این فلز است. همچنین، انتظار می‌رود سه منطقه چین، اروپا و آمریکای شمالی حدود ۹۳ درصد این رشد را به خود اختصاص دهند.
در بازار جهانی آلومینیوم، محصولات کم‌کربن با پرداخت پریمیوم معامله می‌شوند و خریداران بسته به منطقه و منبع انرژی مورد استفاده در تولید آلومینیوم سبز، به طور متوسط حدود ۲۰ تا ۱۵۰ دلار در هر تن هزینه بیشتری برای خرید محصولاتی که دارای گواهی انتشار کربن پایین هستند، پرداخت می‌کنند.
از سوی دیگر واحدهای ذوبی که از انرژیهای تجدیدپذیر، به ویژه از برق تولیدی از نیروگاه‌های برق‌آبی استفاده می‌کنند، با توسعه سیستم‌های قیمت‌گذاری کربن از مزیت هزینه‌ای قابل توجه برخوردار خواهند بود.
به عنوان مثال، واحدهای ذوبی که انرژی تولید شده از نیروگاه‌های برق‌آبی در ایسلند و استان کبک کانادا برای تولید آلومینیوم سبز استفاده می‌کنند، اعلام کردند که هزینه‌های عملیاتی آن‌ها تا ۳۰ درصد نسبت به واحدهای ذوب مبتنی بر سوخت زغال‌سنگ در چین کاهش یافته است.
سیاست گذاری ها، تحولات صنعتی و چالش های پیش‌روی صنعت آلومینیوم
تحولات اخیر در صنعت آلومینیوم بیشتر به صنایع پایین‌دستی مرتبط است. در همین رابطه شرکت‌های مرسدس بنز، اپل و ولوو قراردادهای بلندمدت خرید آلومینیوم کم‌کربن منعقد کرده‌اند تا انتشار کربن زنجیره تامین خود را کاهش دهند. در خصوص سیاست‌گذاری‌های وضع شده برای ایجاد تحول در تولید آلومینیوم کم‌کربن می‌توان به مکانیزم تعدیل انتشار کربن اتحادیه اروپا (CBAM) که اجرای آن از سال ۲۰۲۶ آغاز می‌شود، اشاره کرد.
براساس این مکانیزم، واردات کالاها براساس میزان انتشار دی‌اکسید کربن آن‌ها مشمول پرداخت مالیات خواهد شد. این اقدام فشار قابل توجهی بر تولیدکنندگان محصولات با انتشار بالا، به ویژه آلومینیوم‌سازان وارد می‌کند و آن‌ها را ملزم می‌سازد تا با سرعت بیشتری فرایند کاهش انتشار کربن را اجرایی کنند.
در ایالات متحده آمریکا نیز دولت فدرال در سال ۲۰۲۵ بیش از ۵۰۰ میلیون دلار برای حمایت از پروژه واحدهای ذوب پاک و بهبود زیرساخت‌های بازیافت آلومینیوم اختصاص داده است. همچنین، انتظار می‌رود کشورهایی مانند گینه و اندونزی که از ذخایر قابل توجهی از بوکسیت برخوردارند، از رشد تقاضای جهانی برای این ماده معدنی منتفع شوند. با این حال، هر دو هم‌زمان با فشار فزاینده‌ای برای بهبود استانداردهای زیست‌محیطی در استخراج و فرآوری بوکسیت مواجه هستند.
چالش های کلیدی در مسیر توسعه آلومینیوم سبز
روند توسعه آلومینیوم کم‌کربن با سه چالش اساسی روبه‌رو است. نخست، گذار به تجدیدپذیرها که شامل جایگزینی کامل نیروگاه‌های برق مبتنی بر سوخت‌های فسیلی با انرژیهای تجدیدپذیر در نزدیکی واحدهای ذوب آلومینیوم می‌شود و مستلزم سرمایه‌گذاری‌های چند میلیارد دلاری است.
دوم، زیرساخت صنعت بازیافت که هنوز در سطح جهانی یکپارچه نشده و در حال حاضر در آن کمتر از ۴۰ درصد از آلومینیوم مصرفی بازیافت می‌شوند.
مورد سوم به راستی‌آزمایی و شفافیت در اجرای سیاست‌گذاری‌ها مربوط می‌شود. در همین رابطه، نبود استانداردهای دقیق و قابل اتکا می‌تواند موجب ادعاهای نادرست درباره تولید آلومینیوم سبز شده و در نتیجه آن، عامل اعتماد در بازار تضعیف شود.
آینده صنعت آلومینیوم در فرایند کربن زدایی
آلومینیوم می‌تواند به یکی از موثرترین عوامل در تحقق اهداف فرایند کربن‌زدایی تبدیل شود. با تولید هر تن آلومینیوم کم‌کربن، چندین تن انتشار دی‌اکسید کربن در طول چرخه عمر محصولاتی از جمله خودروها، مزارع خورشیدی و خطوط انتقال برق کاهش خواهد یافت. از این رو، برای تحقق اهداف اقلیمی، همکاری میان تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران و دولت‌ها ضروری است.
گسترش انرژیهای تجدیدپذیر برای واحدهای ذوب، توسعه بازیافت در مقیاس صنعتی و ایجاد زنجیره‌های تامین قابل رصد، سه رکن کلیدی در این فرایند تحول به شمار می‌رود.
با اجرای سیاست‌گذاری‌ها به صورت هوشمندانه و سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری‌های نوآورانه، آلومینیوم می‌تواند به محصولی پاک‌تر و پایدارتر تبدیل شود؛ فلزی که نه تنها در گذار به اقتصاد چرخشی می‌تواند حضوری پررنگ‌تر داشته باشد بلکه می‌تواند در ساخت سامانه‌هایی سبک‌تر، مقاوم‌تر و سازگارتر با محیط زیست نقشی محوری ایفا کند.
منبع: فلزات آنلاین
