به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: «فرهاد خزائلی» سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد از زیرمجموعه‌های شرکت فولاد خوزستان در نشستی خبری در حاشیه ششمین نمایشگاه ملی فولاد ایران به موضوع اقتصاد چرخشی پرداخت و عنوان کرد: شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد خوزستان با پرسنلی حدود سه هزار نفر با فعالیت‌های خدماتی متنوع یکی از بزرگ‌ترین زیرمجموعه‌های گروه فولاد خوزستان است.
این شرکت انجام فعالیت‌های خدماتی مرتبط با شرکت فولاد خوزستان تا انجام پروژه‌هایی همانند پروژه CBSI با برآورد اولیه ۲۴ میلیون یورو را در دستورکار دارد. ما باید بدانیم در کجای اقتصاد چرخشی قرار گرفته‌ایم و در این راستا نیز ابتدا باید به تعریف این اقتصاد بپردازیم. در اقتصاد چرخشی هدف‌گذاری تولید محصولی مدولار، متنوع با یک مواد اولیه با تکرار بالا و قدرت بازیافت است. به عبارتی نباید یک محصولی تک‌بعدی باشد که پس از یک بار تولید از بین برود.
خزائلی ادامه داد: نسبت به فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم از لحاظ پشتیبانی و چه موادی را باید تهیه کنیم و چگونه آن را در چرخه قرار بدهیم و در نهایت چگونه بتوانیم از این چرخه بار‌ها بازیابی و استفاده کنیم و همچنین در این فرآیند چگونه مصرف مواد اولیه و انرژی را به حداقل ممکن برسانیم، باید مدیریتی جامع‌نگر داشته باشیم.
اقتصاد چرخشی چیست؟
وی با اشاره به این موضوع که در گذشته اقتصاد خطی بود به این معنا که تولید یک محصول مصرفی و دورریختنی بود، گفت: در اقتصاد چرخشی رویکردش تغییر مسوولیت مصرف‌کننده است. مصرف‌کننده به گونه‌ای درگیر می‌شود که باید خودش را در این اقتصاد قرار بدهد و از بازیافت به عنوان یک مرجع استفاده کند و هنگام خرید باید به این موضوع فکر کند که کالای خریداری‌شده وی قدرت استفاده دوباره، ترمیم و بازیافت دارد یا خیر. مساله بعدی در اقتصاد چرخشی تاب‌آوری اقتصادی است. موضوع دیگر، بهره‌وری استفاده از منابع است. در اقتصاد چرخشی وقتی که از یک منبع، بیش از چندین بار استفاده می‌کنیم، بیشترین میزان بهره‌وری را به ما می‌دهد.
سرپرست مدیریت عامل ایده پردازان صنعت فولاد در ادامه تاکید کرد: در اقتصاد چرخشی موضوع قابل توجه مشارکت اجتماعی و آموزش است و در این راستا باید به فرزندان خود آموزش بدهیم که هیچ چیز زباله و دورریختنی نیست، باید به فرزندان آموزش دهیم که منبع انرژی محدود است. باید به آنها یاد بدهیم که ما نمی‌توانیم مصرف‌کننده صرف باشیم، بلکه به‌عنوان مصرف‌کننده می‌توانیم تولیدکننده نیز باشیم، تولیدکننده مواد اولیه یک محصول که از آن استفاده کردیم؛ موضوع دوم، کاهش اثرات زیست‌محیطی است؛ ما اگر در اقتصاد خطی پیش برویم و تنها تولید و مصرف کنیم سبب آلودگی بیشتری می‌شویم، اما اقتصاد چرخشی با حذف تکرار مصرف و حذف تکرار آلایندگی، هدف آن کاهش فضای آلاینده و افزایش امید به جامعه بشری است؛ و در حوزه بهینه‌سازی چرخه حیات منابع باید بدانیم که منابع محدود هستند. باید فکری به آینده داشته باشیم. ما با پیاده‌سازی اقتصاد چرخشی می‌توانیم چیزی حدود ۷۰ درصد از آلاینده‌ها را کنترل کنیم؛ از سوی دیگر، این اقتصاد سبب بهینه‌سازی چرخه منابع می‌شود، چراکه باید این موضوع را در نظر گرفت که منابع در دنیا محدودند و با توجه به رشد جمعیت در دنیا و افزایش میزان مصرف، باید برای منابع در آینده چاره‌اندیشی کرد.
خزائلی در ادامه توضیح داد: مدل کسب‌وکار اقتصاد چرخشی بسیار ساده است، یک بار یک منبع را از طبیعت می‌گیریم و استفاده می‌کنیم و سپس چندین مرتبه دوباره استفاده می‌کنیم و آنقدر از آن استفاده می‌کنیم که دیگر قابل استفاده نباشد و زمانی که نتوانیم استفاده کنیم آن را تعمیر می‌کنیم و باز هم آن را دور نمی‌اندازیم و اگر بعد از تعمیر نتوانستیم استفاده کنیم، می‌توانیم آن را بازیافت کنیم و هیچگاه این ماده را حذف نمی‌کنیم و این مانند یک دایره بسته است و همواره این دایره بسته ادامه خواهد داشت تا جایی که دیگر موجودیتی برای استفاده نداشته باشد.
وی در ادامه با اشاره به مزایای اقتصاد چرخشی خاطرنشان کرد: اقتصاد چرخشی باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود. همچین در بازار زمینه نوآوری و تمایز برای این محصولات وجود دارد، به شرطی که جامعه، پذیرای آن محصول باشد. از محصول دوم نیز می‌توان محصول سوم ساخت و این چرخه می‌تواند همچنان ادامه داشته باشد و سبب نوآوری و خلاقیت در جامعه می‌شود. همچنین یک ثبات اقتصادی بلندمدت دارد و تولیدکننده نگران منبع اولیه خود نیست.
چالش‌های اقتصاد چرخشی
سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد همچنین در ادامه به چالش‌هایی که در اقتصاد چرخشی وجود دارد اشاره کرد و افزود: یکی از چالش‌های اقتصاد چرخشی همکاری سیستماتیک است، به این مفهوم که تولیدکننده، مصرف‌کننده و سیستم‌های بالادستی باید این فضا را مهیا کنند تا اقتصاد چرخشی پیاده سازی شود. موضوع دوم، بحث سرمایه‌گذاری در زمینه فناوری است که مستلزم پرداخت هزینه‌هایی است. موضوع بعدی، فرهنگ استفاده از اقتصاد چرخشی است؛ ما همواره در گذشته ه اقتصاد خطی عادت کرده‌ایم و یاد گرفته‌ایم که تولید و مصرف کنیم و یاد نگرفته‌ایم که مصرف و تولید کنیم. باید با فرهنگ‌سازی جامعه را به سمت اقتصاد چرخشی سوق بدهیم و در این زمینه حتی قوانینی باید وضع کنیم؛ بنابراین باید بدانیم که مقاومت‌های سازمانی در برابر تغییر وجود دارند. در دنیا شرکت‌های موفق بسیاری در اقتصاد چرخشی فعالیت دارند همانند یونیلیور و IKIA سوئد.
خزائلی افزود: موضوع دیگر، جهت‌گیری‌های آینده و ملاحظات سیاسی و نقش دولت در ارتقای اقتصاد چرخشی است؛ در این راستا دولت می‌تواند قوانینی برای استفاده از مواد بازیافتی به سمت پایدار بودن اقتصاد وضع کند. همچنین باید زیرساخت‌ها بر مبنای اقتصاد چرخشی حرکت کرده و دولت‌ها باید کمک کنند تا این زیرساخت‌ها افزایش یابند و مشارکت عمومی با آموزش همراه شود.
جایگاه صنعت فولاد در اقتصاد چرخشی
وی در ادامه با مطرح کردن این پرسش که فولادسازان چگونه می‌توانند در اقتصاد چرخشی نقش داشته باشند، گفت: باید به سمت تولید محصولات جدید از پسماند‌ها برویم. فولاد به عنوان یک صنعت، دارای مقداری پسماندهاست، در گذشته به پسماند‌های فولاد چندان توجه نمی‌شد و مانند زباله از چرخه خارج می‌شدند (اقتصاد خطی)، اما امروز به این نتیجه رسیده‌اند که نباید چنین اتفاقی روی بدهد. استفاده بیشتر از قراضه در تولید فولاد، سرمایه‌گذاری در فناوری (تکنولوژی) و دیجیتالی کردن جهت تولید سبز و بهینه کردن فرآیندها برای کاهش انرژی، استفاده بیشتر از سیستم‌های بسته در مصرف آب، بازیافت انرژی‌های اتلاف‌شده در فرآیندها، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر از جمله مواردی است که در صنعت فولاد در اقتصاد چرخشی می‌توان به آنها پرداخت که فولاد خوزستان به شدت روی این موارد سرمایه‌گذاری کرده است.
همچین مدیریت دارایی‌ها Asset Management و استفاده بهینه و طولانی از تجهیزات و دارایی‌ها. استفاده از دارایی‌هایی که بار‌ها مورد استفاده قرار می‌دهیم و پس از آن به مرحله ترمیم و بازیافت می‌رسیم و آن را از چرخه خارج نمی‌کنیم. یکی از پیشگامان این صنعت که ما به عنوان پایلوت به آن نگاه می‌کنیم و از آن یاد می‌گیریم شرکت LKAB سوئد است که با تاسیس شرکتی تحت عنوان LKAB Minerals چنین سیستم اقتصاد چرخشی را در صنعت فولاد ایجاد کرد. به این نتیجه رسیدند که تمام پسماند‌هایی که از شرکت آنها به همراه محصولاتشان خارج می‌شود می‌تواند یک طلای نهفته باشد. در این راستا شرکت‌های اقتصاد چرخشی ممکن است از شرکت مادر، سودآوری بیشتری کسب کنند.
اقدامات فولاد خوزستان در اقتصاد چرخشی
سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد در ادامه خاطرنشان کرد: ما در شرکت ایده‌پردازان در پی این موضوع هستیم که از پسماند‌ها ارزش‌افزوده ایجاد کنیم. در فرآیند تولید آهن اسفنجی برخی پسماند‌های ناگزیر تولید می‌شوند که ما آنها را تبدیل به بریکت سرد می‌کنیم؛ در این راستا پروژه احداث کارخانه بریکت‌سازی سرد CBSI را در دست اقدام داریم. در این پروژه پسماند تولید آهن اسفنجی (نرمه آهن اسفنجی) را مورد استفاده قرار داده و تبدیل به بریکت سرد می‌شود که به دلیل عدم استفاده از گاز، نیاز به انرژی کم‌تری دارد و همچنین آلودگی کم‌تری نیز تولید می‌کند. علاوه بر این، مواد پسماند دوباره به چرخه برمی‌گردند.
خزائلی در ادامه تاکید کرد: در این اقتصاد از پسماند استفاده می‌شود و از پسماند آن نیز دوباره یک تولید دیگر شکل می‌گیرد و تا جایی پیش می‌رود که هیچ پسماندی وجود نداشته باشد. در صنعت فولاد نیز در زمینه قراضه، قراضه‌های آهن را جمع‌آوری کرده و دوباره آن را به چرخه بازمی‌گردانیم.
سرمایه‌گذاری در پساب ها
وی در پاسخ به خبرنگار که آیا در زمینه پساب‌ها نیز برنامه‌ای دارید و همچنین آیا تمرکز شرکت ایده‌پردازان تنها روی محصولات معدن و صنایع معدنی است و آیا قصد ندارید کل صنایع را پوشش بدهید، آیا برخی پسماند‌ها مانند پسماند‌های بیمارستانی قابلیت استفاده دوباره را دارند، گفت: اقتصاد چرخشی خلاقیت‌هایی ایجاد می‌کند، ممکن است به دلیل مسائل بهداشتی و نظارت مقام‌های مسوول برخی محصولات بازیافتی اجازه تولید دوباره پیدا نکنند و موضوع خلاقیت در اینجا می‌تواند نمود پیدا کند که از چیزی که نمی‌توان در یک زمینه استفاده کرد بتوان یک استفاده دیگر به عمل آورد. من در مورد زباله‌های بیمارستانی آگاهی ندارم، اما شاید از زباله بیمارستانی بتوان در جا‌های دیگر استفاده کرد.
سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد ادامه داد: تمرکز ایده‌پردازان روی پسماند‌های صنعت فولاد از ابتدا تا انتهای زنجیره آن است. البته ممکن است در بلوغ شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد و در آینده یک روزی وارد سایر پسماند‌ها نیز بشویم.
خزائلی همچنین در مورد استفاده از پسماند پساب‌ها نیز عنوان کرد: در خصوص آب نیز قرار شده که فولاد خوزستان به عنوان یکی از پیشگامان بازچرخانی آب عمل کرده و پساب‌های این مجموعه را تصفیه کند و آن را دوباره به چرخه فعالیت‌های خود باز گرداند که این فعالیت هم اکنون انجام شده است. ما حتی روی پسماند‌های پساب‌ها نیز در حال مطالعه هستیم که با توجه به اینکه هنوز در این زمینه به نتیجه نرسیدیم، بعد‌ها در مورد آن اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که شرکت ایده پردازان از چه زمانی کار خود را آغاز کرد و طی فعالیت خود، چه میزان صرفه‌جویی انجام داده است، گفت: شرکت ایده‌پردازان از سال ۱۳۹۸ کار خود را آغاز کرد که هم در راستای کاهش انرژی و هم در راستای مصرف قراضه گام برداشته و شرکت برای مجموعه فولاد خوزستان دستاورد‌های قابل‌توجهی داشته است. این شرکت تا حدود یک سال پیش با هدف‌گذاری روی فولاد خوزستان پیش می‌رفت، اما از سال گذشته ما آمادگی این موضوع را پیدا کردیم که با سایر شرکت‌ها نیز همکاری کنیم و مشاوره‌های لازم را به آنها بدهیم و برای پسماند‌های متنوع آنها طراحی انجام بدهیم و روش‌های بازیافت و ارزش‌افزایی تعریف کنیم، به ویژه در زمینه تولید بریکت سرد از پسماند‌های آهن اسفنجی که در این زمینه تجربه نیز کسب کردیم که این طرح نیاز به انرژی گرمایشی ندارد. این محصول بازار صادراتی نیز دارد.
سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد تاکید کرد: اقتصاد چرخشی یک گزینه نیست، بلکه یک الزام است. اگر امروز فولاد خوزستان وارد اقتصاد چرخشی نشود، در بسیاری از حوزه‌ها با مشکل روبه‌رو می‌شود؛ بنابراین باید بتوان چرخه اقتصادی شرکت را با اقتصاد چرخشی پایدار کرد.
خزائلی در ارتباط با بهره‌گیری از اقتصاد چرخشی گفت: تولید نبض اقتصاد است و وقتی شما به طور مثال از سرباره محصولی دیگر بسازید، قطعا تولید یک محصول دیگر از زباله به یک محصول دیگر کارخانه و اشتغال ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر تولید محصول جدید، کار و اشتغال جدید را به همراه دارد و مسلمل در اقتصاد تاثیرگذار است. اگر تولید حفظ شود قطعا اقتصاد نیز حفظ و گسترش پیدا می‌کند.
سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد در ارتباط با بریکت سرد افزود: CBSI تولید محصول بریکت سرد است، فرآیندی است که نیاز به انرژی گرمایشی ندارد در نتیجه تولید آن کم‌هزینه‌تر از تولید بریکت گرم است. بریکت گرم رابطه مستقیم با خط تولید دارد ولی بریکت سرد جدای آن است. در بریکت سرد از نرمه آهن اسفنجی برای تولید آن به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنیم. نرمه آهن اسفنجی در حین تولید آهن اسفنجی یا انتقال آن، بخشی از آن ممکن است ساییده شود و خاکه تولید شود و آن خاکه را تحت هیچ شرایطی نمی‌توانید وارد کوره ذوب کنید، چون ذوب نمی‌شود. یا باید آن را به عنوان خاک باطله در نظر بگیریم و از چرخه بیرون بیاندازیم و یا اینکه باید این خاکه را به چرخه برگردانیم. با تکنولوژی CBSI این خاکه و نرمه آهن اسفنجی به بریکت سرد تبدیل می‌شود. در ارتباط با صادرات بریکت سرد نیز قطعا مجموعه فولاد خوزستان برنامه بلندمدت خود را در این راستا خواهد داشت. اما نکته مهم این است که بریکت سرد را می‌توان به مقاصد هدف ارسال کرد و ریسک‌هایی هم‌چون آتش گرفتن محصول و خراب شدن محصول را نخواهد داشت.
خزائلی در ارتباط با میزان تولید و سرمایه تولید بریکت سرد گفت: ما علاقمند به همکاری با شرکت‌های دیگر نیز هستیم. تولید بریکت سرد با سرمایه اولیه حدود ۲۴ میلیون یورو است. محصول تولیدی ما ۶۰۰ هزار تن بریکت سرد توسط دو ماشین به صورت سالانه است. بخش عمده‌ای از آن می‌تواند در زمان کاهش گاز در شرکت فولاد خوزستان مصرف شود و بخشی از آن نیز به عنوان صادرات یا مصرف داخلی استفاده شود، اما در ارتباط با برنامه‌های فروش یا صادرات آن در حوزه کاری شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد نیست بلکه در حیطه واحد فروش و صادرات شرکت فولاد خوزستان است.
سرپرست مدیریت عامل ایده‌پردازان صنعت فولاد در پایان در مورد کمک به کاهش آلایندگی و همچنین چالش در تولید CBSI خاطرنشان کرد: CBSI نیاز به انرژی زیاد در تولید ندارد لذا این محصول آلایندگی نداشته و از یک محصول مرده یک محصول زنده تولید می‌شود به طوری که به کمک تولید فولاد در شرکت فولاد خوزستان می‌آید. بیشترین چالش ما تامین ماده اولیه برای تولید بریکت سرد است.
علیرضا جعفری نژاد
