به گزارش پیام آوران معدن و فولاد: مجید دادجو ، مدیر فراوری ضایعات فرآیندی تاکید دارد: سر و ته اسلب هایی که سال ها به عنوان قراضه ذوبی استفاده می‌شدند، اکنون با تغییر رویکرد و همکاری با بخش خصوصی مستقیماً وارد خط نورد شده و حداقل ۲۰ درصد ارزش افزوده بیشتر، انرژی کمتر و آلودگی کمتری برای کشور به همراه داشته‌اند؛ نمونه ای روشن از آن‌که مدیریت هوشمند محصولات جنبی می‌تواند جایگاه فولاد مبارکه را در مسیر بهره وری و توسعه پایدار بازتعریف کند
مجید دادجو، مدیر فراوری ضایعات فرآیندی فولاد مبارکه ، با تشریح رویکرد این شرکت در مدیریت ضایعات و محصولات جنبی تأکید کرد: در فولاد مبارکه میان «پسماند» و «محصولات جنبی» تفاوتی بنیادی وجود دارد؛ چراکه ماهیت این دو گروه کاملاً متفاوت است.
او توضیح داد: در ادبیات تخصصی، موادی که هیچ امیدی به فراوری، بازیافت یا خلق ارزش ندارند، «پسماند» (Waste) نامیده می‌شوند. اما «محصولات جنبی» (By-product / Co-product)موادی هستند که هم‌زمان با محصول اصلی، به‌صورت غیرمستقیم یا ناخواسته ایجاد می‌شوند و با اندکی فرآوری یا استفاده در صنایع دیگر می‌توان برای آن‌ها ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کرد. ازاین‌رو، بخش عمده فعالیت‌های واحد فراوری فولاد مبارکه بر محصولات جنبی متمرکز است.
دادجو در ادامه به یکی از نمونه های موفق «پرارزش سازی ضایعات» اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین محصولات جنبی فولادسازی، «سر و ته اسلب‌های ضایعاتی» است. همان‌طور که می‌دانید، محصول اصلی ریخته‌گری، اسلب هایی با ضخامت ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر، عرض ۶۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر و طول حدود ۱۰ متر است. اما بخش ابتدایی و انتهایی این اسلب ها به دلیل استاندارد نبودن برای نورد یا صادرات، پیش‌تر به عنوان ضایعه دسته‌بندی می‌شدند.
وی افزود: سالانه حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تن از این سر و ته اسلب ها در ناحیه فولادسازی تولید می‌شود که تا چند ماه پیش، پس از برشکاری و سایزبندی مجدد، دوباره روانه کوره‌های قوس الکتریکی شده و ذوب می‌شدند.
نقطه آغاز یک تحول
مدیر فراوری ضایعات فرآیندی توضیح داد: در جریان مذاکرات فنی با یکی از شرکت های خصوصی فعال در حوزه نورد، مشخص شد این شرکت برای تولید پلیت، اسلب ها را قطعه قطعه کرده و در نورد استفاده می‌کند. این موضوع ما را بر آن داشت تا نمونه‌هایی از سر و ته اسلب‌های فولاد مبارکه را برای ارزیابی در اختیار آن‌ها قرار دهیم.
دادجو ادامه داد: پس از بررسی فنی و بازدید کارشناسان، اعلام شد که این مواد برای استفاده در نورد مناسب هستند. در مرحله نخست، ۵ هزار تن از این اسلب‌ها برای تست عملی تحویل شد که نتیجه آن رضایت شرکت نوردکار و تثبیت استفاده از این محصول جنبی در تولید پلیت بود.
او تأکید کرد: تا پیش از این، ارزش افزوده این ضایعات برای فولاد مبارکه در حد «قراضه ذوبی» بود؛ اما با تبدیل آن‌ها به «قراضه نوردی» و ورود مستقیم به خط نورد، ارزش اقتصادی این محصول حداقل ۲۰ درصد افزایش یافت و منجر به ایجاد ارزش افزوده قابل توجه برای شرکت شد.
مزیت اقتصادی، کاهش آلایندگی، حرکت به سوی توسعه پایدار
دادجو افزود: این اقدام علاوه بر ارزش اقتصادی بیشتر، موجب کاهش مصرف انرژی و آلایندگی نیز شده است؛ زیرا با حذف مرحله ذوب، فرآیندهای انرژی بر ذوب و ریخته‌گری کنار گذاشته شده و مواد به‌صورت مستقیم وارد خط نورد می‌شوند. این موضوع به معنی کاهش محسوس انتشار CO₂ و گامی مهم در جهت توسعه پایدار است.
وی با بیان اینکه این تجربه یکی از دستاوردهای مهم فولاد مبارکه در حوزه ارزش آفرینی از محصولات جنبی است، خاطرنشان کرد: این پروژه نمونه روشنی از همکاری اثربخش با بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان، افزایش بهره‌وری، کاهش آلودگی و بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های بازار است.
به گفته دادجو، این تجربه نشان داد که علاوه بر تحقیقات فنی، تحقیق و پایش بازار نیز نقش تعیین‌کننده ای در موفقیت پروژه های ارزش‌افزایی ضایعات (Waste Valorization) دارد.
